Άρθρο: Φωτεινή Μπαλή Ψυχοθεραπεύτρια-Σύμβουλος -Επόπτρια PCA
Είτε είστε γονέας βρέφους, είτε μικρού παιδιού, είτε εφήβου, γνωρίζετε πολύ καλά ποσό απαιτητική μπορεί να είναι η ανατροφή τους – ενίοτε έως και εξοντωτική. Μετά από μια σύγκρουση μένει μια τραυματική εμπειρία και για τον γονέα και για το παιδί. Το παιδί νιώθει αδικημένο, αλλά και ο γονιός έχει αισθήματα αγανάκτησης αλλά και ενοχών ίσως, κάθε φορά που τιμωρεί το παιδί του.
Δυστυχώς, τα παιδιά δεν έρχονται στον κόσμο μαζί με το αντίστοιχο εγχειρίδιο οδηγιών. Και το να είστε γονέας δεν σημαίνει πάντα ότι ξέρετε αυτομάτως ή ενστικτωδώς τι πρέπει να κάνετε.
Οι γονείς συνήθως κατηγορούνται από την κοινωνία ότι είναι υπεύθυνοι για τα προβλήματα που δημιουργούν τα παιδιά τους. Ποιος όμως κατανοεί την θέση των γονέων και τα προβλήματα που βιώνουν; Την καθημερινή κούραση, το άγχος της επιβίωσης, αλλά και την δυσκολία των διαπροσωπικών σχέσεων στο σπίτι και την εργασία;
Κάτω από το βάρος λοιπόν όλων αυτών οι γονείς, είναι συγχρόνως επιβαρυμένοι με την ανάγκη και την ευθύνη να αναθρέψουν σωστά τα παιδιά τους, χωρίς ουσιαστικά να έχουν κάποια βοήθεια η εκπαίδευση.
Οι γονείς με ποιόν μάχονται άραγε, με κακά, άτακτα παιδιά;
Ας δούμε τι μέθοδοι λειτουργούν έως τώρα στις οικογένειες συνήθως.
Α) Μερικοί γονείς επιμένουν να ζητούν υπακοή από τα παιδιά τους εφαρμόζοντας τακτικές τιμωρίας. Ασκούν λοιπόν εξουσία πάνω στο παιδί ώστε να φέρουν το αποτέλεσμα που επιθυμούν με σκοπό να ικανοποιήσουν τις δικές τους ανάγκες. Εδώ ικανοποιείται ο γονιός και το παιδί νιώθει αδικημένο, διότι η δική του ανάγκη δεν ικανοποιείται. Ένας είναι νικητής, ένας είναι χαμένος. Ο ανταγωνισμός εκ των πραγμάτων είναι υπαρκτός.
Υπάρχουν άραγε οφέλη από την τιμωρία; Η απάντηση είναι ότι προς στιγμή φέρνει κάποια πρακτικά αποτελέσματα. Π.χ. το παιδί θα σταματήσει να κάνει θόρυβο, θα σταματήσει να πετάει πράγματα, θα αρχίσει να διαβάζει, θα σταματήσει να βρίζει. κ.α.
Αυτό όμως σημαίνει ότι η τιμωρία φέρνει μακροχρόνια αποτελέσματα; Κάνει τα παιδιά υπάκουα; Κάνει τα παιδιά ευτυχισμένα; τα κάνει να λειτουργούν υγιώς στην ζωή τους; Πολλές έρευνες έχουν δείξει ότι, όχι η τιμωρία δεν φέρνει καλά αποτελέσματα.
Ένα παιδί που τιμωρείται παίρνει το μήνυμα ότι δεν είναι ‘αρκετά καλό’ από τον γονιό του. Το επόμενο που αισθάνεται είναι ότι αφού δεν είναι καλό παιδί, δεν έχει νόημα να προσπαθήσει. Παραιτείται από την προσπάθεια οπότε αντιδρά με τρείς διαφορετικούς ανάλογα με την ιδιοσυγκρασία του τρόπους:
Ο ένας είναι ότι μπορεί να γίνει επιθετικό, δείχνοντας έτσι την δυσαρέσκειά του αλλά και μιμούμενο την συμπεριφορά του γονιού.
Ο άλλος τρόπος είναι ότι γίνεται πειθαρχημένο, υποχωρητικό, και μαθαίνει στην ζωή να μην διεκδικεί και να μην αισθάνεται ότι έχει δικαιώματα.
Ο τρίτος τρόπος είναι ότι στενοχωρείται, νιώθει ματαιωμένο και αισθάνεται ότι δεν έχει νόημα να προσπαθήσει και αποσύρεται θλιμμένο.
Ο διαρκής αυτός κύκλος των αγώνων εξουσίας και η επακόλουθη ένταση λόγω της τιμωρίας έχει σαν αποτέλεσμα:
να διαβρώνει και να κλονίσει την σχέση γονέα-παιδιού, μπορεί να προκαλέσει τραυματισμούς, να κάνει το παιδί να αισθάνεται ανεπιθύμητο, να προκαλέσει κατάθλιψη και συναισθηματικά προβλήματα, να καθυστερήσει την οξυδέρκεια και την πνευματική του ανάπτυξη και να καλλιεργήσει το φόβο. Τα αισθήματα της ανεπάρκειας και της ντροπής είναι αυτά που κατακλύζουν ένα παιδί που τιμωρείται. Ροκανίζουν την ανθεκτικότητα, την δύναμη και την δημιουργικότητα του παιδιού.
Η κατάσταση όμως μπορεί να είναι διαφορετική! Υπάρχει και τρίτη επιλογή: τόσο οι γονείς όσο και τα παιδιά μπορούν να ικανοποιήσουν τις ανάγκες τους.
Στην σχέση γονέων –παιδιών έχουμε δύο εξίσου ευαίσθητες ομάδες πού έχουν και οι δύο ανάγκες και δικαιώματα. Οι γονείς με τις αξίες και τις ανάγκες τους αφενός και αφετέρου τα παιδιά με τις δικές τους σημαντικές ανάγκες στην κάθε στιγμή της ζωής τους.
Τα παιδιά δεν είναι κακά ή άτακτα, απλώς συμπεριφέρονται με τρόπους που ικανοποιούν τις ανάγκες της κάθε δεδομένης στιγμής. Για παράδειγμα, ένα μωρό κλαίει γιατί πεινάει, ένα τετράχρονο κοριτσάκι χώνει τα χέρια του σ’ ένα δοχείο γεμάτο μπογιά και τη χύνει πάνω στο χαλί επειδή θέλει να παίξει και να εξερευνήσει, ένα δεκαεξάχρονο αγόρι επιστρέφει σπίτι αργότερα από την ώρα που εσείς θεωρείτε ασφαλή, γιατί νιώθει την ανάγκη να είναι με τους φίλους του.
Τα παιδιά έχουν το δικαίωμα να ικανοποιούν τις ανάγκες τους, το ίδιο και οι γονείς. Οι σχέσεις γονέων – παιδιών αρχίζουν να αποκτούν προβλήματα ακριβώς τη στιγμή που οι ανάγκες των δυο αντικρούονται.
Μέσα από νέες μελέτες και γνώσεις που έχουμε αποκτήσει από την Εξελικτική Ψυχολογία και την Ανθρωπιστική, έχουμε αναπτύξει νέους τρόπους αποτελεσματικής επικοινωνίας χωρίς πλέον ανταγωνιστικές σχέσεις και τιμωρία.
Αυτό που ζητούσαμε από τους γονείς μας το μαθαίνουμε τώρα για τον εαυτό μας και τα παιδιά μας!
Η θετική γονεϊκότητα Positive Parenting
Η θετική γονεϊκότητα είναι μια προσέγγιση για την ανατροφή των παιδιών που επικεντρώνεται στην ενθάρρυνση και την υποστήριξη για να διδάξει σωστή συμπεριφορά και όχι σε επιπλήξεις ή τιμωρίες όταν υπάρχει κακή συμπεριφορά ενός παιδιού.
Είναι ένας τρόπος που λειτουργεί ο θετικός γονέας με στόχο να γίνει ότι καλύτερο προς το συμφέρον του παιδιού που εμπερικλείει την παροχή φροντίδας και ενδυνάμωσης σε ένα περιβάλλον χωρίς βία στο οποίο παρέχεται αναγνώριση ,σεβασμός και καθοδήγηση. Παράλληλα υπάρχουν όρια τα οποία θα τεθούν με κατάλληλο τρόπο και θα επιτρέψουν την πλήρη και θετική ανάπτυξη του παιδιού.
Ο στόχος όμως δεν είναι να γίνονται όλα υπέρ του παιδιού αλλά και προς όφελος των γονέων. Αν ένα παιδί τελικά συνεργάζεται η οικογένεια βιώνει χαρά και ευημερία .Ο γονέας χαίρεται και περνά καλά με λιγότερες εντάσεις για τον οργανισμό του, αλλά απολαμβάνει και όμορφη συναισθηματική σχέση-δεσμό με το παιδί του.
Πώς λειτουργεί ο θετικός γονεϊκός ρόλος;
Με ισχυρότερες συναισθηματικές σχέσεις γονέων / παιδιών, βασισμένες στον αμοιβαίο σεβασμό, την ειλικρίνεια, το φιλότιμο και την έμπρακτη αγάπη.
Η θετική γονεϊκότητα δημιουργεί υγιέστερες σχέσεις μεταξύ γονέων και παιδιών. Η προσέγγιση καθιστά τους γονείς πιο ευαίσθητους και συνεπείς στις αλληλεπιδράσεις τους με τα παιδιά τους και κάνει τα παιδιά πιο ευτυχισμένα, πιο αισιόδοξα και περισσότερο κινητοποιημένα να επιλέξουν τις συμπεριφορές που προτιμούν οι γονείς.
Οι ισχυροί συναισθηματικοί δεσμοί με τους γονείς βοηθούν τα παιδιά να μάθουν πώς να διαχειρίζονται τα συναισθήματα και τις συμπεριφορές τους και να αναπτύσσουν αυτοπεποίθηση. Τα παιδιά είναι καλύτερα, σε θέση να αντιμετωπίσουν προκλήσεις όπως η φτώχεια, η οικογενειακή αστάθεια, το άγχος των γονέων και η κατάθλιψη.
«Όταν οι γονείς συμμετέχουν θετικά στα παιδιά τους, διδάσκοντάς τους τις συμπεριφορές και τις δεξιότητες που χρειάζονται για να αντιμετωπίσουν τον κόσμο, τα παιδιά μαθαίνουν να ακολουθούν τους κανόνες και να ρυθμίζουν τα συναισθήματά τους», δήλωσε ο Dr. Carol Metzler, .
Με αμοιβαίο σεβασμό
Ένα χαρακτηριστικό της θετικής προσέγγισης των γονέων είναι η δημιουργία μιας ατμόσφαιρας αμοιβαίου σεβασμού μεταξύ των παιδιών και των γονέων τους. Οι γονείς βοηθούν τα παιδιά τους να κατανοήσουν τους λόγους για τους οποίους γίνονται κανόνες, επομένως τα παιδιά είναι πιο πιθανό να τα ακολουθήσουν.
Οι κανόνες δεν έχουν καμία σχέση με τις τιμωρίες. Οι κανόνες μπαίνουν στην οικογένεια εξηγώντας τους λόγους που γίνεται αυτό.
Για παράδειγμα, το παιδί πρέπει να γνωρίζει γιατί δεν μπορεί να τρέξει έξω στην πίσω πόρτα χωρίς να σας ενημερώσει πού πήγε. Η θετική γονεϊκή μέριμνα σας ενθαρρύνει να εξηγήσετε τον λόγο για τον κανόνα, λέγοντας: “Πρέπει να ζητήσετε άδεια πριν βγείτε έξω επειδή είναι δουλειά μου να σας κρατήσω ασφαλείς. Μπορώ μόνο να σας κρατήσω ασφαλείς αν ξέρω πού βρίσκεστε ανά πάσα στιγμή. Αν δεν ξέρω ότι πήγες έξω, δεν μπορώ να σε κρατήσω σε ασφάλεια .”
Η θετική γονεϊκότητα είναι επίσης μια προσέγγιση που θέτει ένα καλό πρότυπο για τα παιδιά να ακολουθήσουν. Τα παιδιά μαθαίνουν τη συμπεριφορά τους παρακολουθώντας τι κάνουμε.
“Αν οι γονείς είναι ευερέθιστοι ή επιθετικοί, τα παιδιά μπορούν να μιμηθούν αυτή τη συμπεριφορά και ένας αρνητικός κύκλος συνεχίζει να κλιμακώνεται,” εξήγησε ο Δρ Metzler στο ενημερωτικό δελτίο NIH.
Για παράδειγμα, αν η άμεση ανταπόκρισή σας σε ένα παιδί είναι να ξεσπάσετε με τιμωρία επάνω του όταν σπάσει ένα γυάλινο βάζο, που του είπατε να μην αγγίζει, τότε ίσως το παιδί σας να χτυπήσει έναν φίλο στο σχολείο που δεν ήθελε να τον αγγίξει.
Τα παιδιά πολλές φορές μιμούνται την συμπεριφορά που βλέπουν αλλά και υφίστανται.
Υψηλότερη αυτοεκτίμηση
Ένα παιδί που δέχεται τιμωρίες εισπράττει ότι δεν αξίζει για τον γονέα του. Η εικόνα που έχει για τον εαυτό του σταδιακά μειώνεται. Έτσι περισσότερα συναισθήματα υποτίμησης και ντροπής υπερισχύουν.
Αντίθετα ένα παιδί που μαθαίνει να συνεργάζεται με τον γονέα του χωρίς τιμωρίες, νοιώθει τον σεβασμό και έτσι αναπτύσσει αίσθημα αξίας, επάρκειας και αυτοεκτίμησης.
